traumasensitief zijn gaat ook over jou
Meermalen trof ik pleegouders, leerkrachten of hulpverleners die de effecten van trauma kennen, me aanvullen of aan mede deelnemers extra uitleg geven. Het zijn geregeld de deelnemers die lijken te wachten op een soort instructie of techniek om toe te passen. Het wordt soms ook letterlijk gezegd: ‘dit is voor mij allemaal herhaling, ik wil graag weten wat ik moet doen’.
Verband tussen meegemaakte gebeurtenissen en gedrag in het hier en nu
De eerlijkheid gebied me te zeggen dat ik daar ook langere tijd toe behoorde. Ik had de nodige kennis omtrent trauma en hechting voordat mijn pleegzoon bij me kwam wonen maar achteraf kan ik wel concluderen dat ik daar bar weinig van begreep. Het verband tussen hetgeen hij had meegemaakt en zijn gedrag bij mij, heb ik lang niet gezien. Ik voelde me gemanipuleerd, hij haalde het bloed onder mijn nagels vandaan en al snel ontstond er een patroon waarbij mijn alarmbel af ging zodra de eerste tekenen van ingewikkeld gedrag zich aandienden.
Je kent het misschien wel? Gedachten ‘hij wil gewoon zijn zin hebben’ of ‘dat doet hij om mij dwars te zitten’, of misschien ken jij wel de gedachte ‘hij wil alleen maar aandacht’ of ‘wat een aansteller’? Gedrag van de ander wordt in je hoofd vertaald door jouw ervaringen en jouw overtuigingen. Zo ben ik zelf opgegroeid met ‘een kind heeft te luisteren naar een volwassene’ wat zowel thuis als op school de regel was.
Traumasensitief zijn gaat ook over jou
Ik werd als jong volwassene in de GGZ opgeleid met een gedragsmatige aanpak en het belang van directief begrenzen. Ouder en wijzer kon ik me daar helemaal niet in vinden maar naarmate mijn stress opliep, verdrongen deze oude ingegeven overtuigingen mijn denken.
Als ik het even niet meer wist, greep ik weer naar de autoritaire houding om gedrag een halt toe te roepen want dat was me bekend. Mijn denkende brein werd uitgeschakeld bij een combinatie van stress en specifiek gedrag en mijn automatische reacties zeiden juist alles over mij en weinig over de ander. Dan kon ik de nood onder andermans gedrag niet meer zien, niet meer bedenken wat de ander nu van mij nodig zou hebben.
Gewoon! Omdat ik het zeg!
Die realisatie gaf eerst verwarring, zoals die keer dat mijn pleegzoon en ik tijdens de ochtendspits in een strijd belandden over tanden poetsen en hij me vroeg waarom het niet kon zoals hij het wilde. Ik voelde ‘gewoon! Omdat ik het zeg!’ opborrelen en realiseerde me dat dit een automatische reactie was die voor escalatie en daarmee verwijdering zou zorgen.
Wat ik wel moest zeggen wist ik niet zo snel dus het werd een ietwat hulpeloos en benauwd ‘ik weet het niet’. Toen de kleine man vervolgens aangaf dat dit niet erg was en we het dan wel zouden doen op mijn manier, begreep ik dat het niet ging om de perfecte dingen te zeggen of een techniek toe te passen. De realisatie dat MIJN stress en MIJN oude patronen niet helpend waren om in verbinding te blijven en de ander te leren begrijpen was een belangrijk kantelpunt.
Oplopende stress
Ik werk inmiddels met een doelgroep met gedrag waar ik vroeger juist veel stress en onzekerheid bij ervaarde, wat ik toen overigens volledig bij hen neerlegde en veroordeelde. Onlangs had ik een cliënt voor me die boos op me was over iets wat ik had gezegd. Het was volledig uit zijn verband getrokken en ik merkte aan de spanning in mijn borst dat de stress bij mij opliep. Mijn neiging was in discussie gaan want zo had ik dat helemaal niet gezegd. Dit is echter MIJN patroon, ingegeven door een sterk rechtvaardigheidsgevoel.
Triggers die overtuigingen losmaken
Door die reactie te parkeren ontstond de ruimte om welgemeend te kunnen zeggen hoe vervelend ik het vond dat ik iets had gezegd wat zo naar voor haar was. Toen we samen terug keken bleek het om één woord te gaan, voor haar een trigger, die allerlei overtuigingen over zichzelf losmaakte. Als ik daadwerkelijk in discussie was gegaan over wat ik wel of niet gezegd zou hebben, had ik dit nooit samen met haar kunnen onderzoeken en ontdekken.
Daar waar gedrag van een ander veel bij je oproept, merkbaar aan stress-signalen of veroordelende gedachten over de ander, zit je grote uitdaging. Wat gebeurt daar bij jou? Traumasensitief hupverlenen/opvoeden/onderwijs gaat niet alleen over kennis over de effecten van trauma op een brein, ontwikkeling en overtuigingen maar het gaat ook over jou. Als betrouwbare volwassene, als veilige haven, als luwte in de storm. Als degene die steeds weer verbinding zoekt en wil begrijpen wat er gebeurt om samen nieuwe, helpende, patronen te kunnen ontwikkelen.
Wendy Bruschke is trainer ‘zorgen voor getraumatiseerde kinderen’ en ‘traumasensitief onderwijs’ Sociotherapeut in een deeltijd behandeling voor jong volwassenen met een Borderline persoonlijkheidsstoornis en pleegmoeder.
